Hans Nielsen Hauge treng i og for seg ingen presentasjon. Han er ein av dei alle fremste nordmenn gjennom heile historia, anten vi ser det ut frå samfunn og kultur eller ut frå kyrkje og kristenliv. Han skreiv svært mykje, og det er skrive svært mykje om han. Han har vorte feira i ulike jubileum, og mange vil ta han til inntekt for seg. For ein god del år sidan vart det laga ein film om han, og no har det kome ein ny.
Dette er ikkje primært ein spelefilm som viser personen Hauge og hans liv og virke. Det er ein dokumentarfilm som primært viser kva Hauge stod for og kva han fekk gjort. Hauge vart ingen gamal mann, berre vel femti år, og ein lang periode sat han i fengsel, og etter det var han i stor grad ein helsemessig nedbroten mann som var heime på garden. Den store verkeperioden hans, der han reiste landet rundt, var i berre ca åtte år, og han var ein ung mann rundt 30 år. Dette tenkjer vi ikkje alltid over, men det gjer innsatsen enda meir imponerande og spesiell.
I denne filmen opptrer både kjent og ukjente skodespelarar, og det er ein ung mann som spelar Hauge. Det er veldig bra, for det får tydeleg fram kor unge og «alminneleg» han var den tida han verka på det meste. Vi får fylgja Hauge frå oppveksen, gjennom åndsopplevinga, delar av verketida hans og rettssaka. Dette ville ha vore mykje meir omfattande om det var ein spelefilm, men det gir glimt nok til å få eit inntrykk av Hauge, og eg trur inntrykket stemmer nokså bra.
Mykje av filmen dokumenterer Hauge si verksemd, både motivasjonen for denne, sjølve arbeidet og resultatet av dette. Det er ei rekkje fagfolk som er intervjua og som forklarer dei ulike sidene ved Hauge sitt arbeid, og set dette inn i eit historisk perspektiv. Det synest eg generelt er gjort svært bra. Gjennomgangsfiguren her er Alf Magnus. Han presenterer og aktualiserer Hauge på ein svært god måte, slik han også gjer det i boka si om Hauge og haugianismen. Thor Haavik er forteljaren gjennom filmen, og han gjer det på tydeleg og engasjert vis.
Hauge var svært allsidig, så det vil alltid vera ei vurdering kva ein skal ta med, og kva ein skal leggja mest vekt på. Generelt synest eg prioriteringane i filmen er bra, ikkje minst det som gjeld Hauge som forfattar. Det kan vera at ein overdriv litt når det gjeld kvinnene si posisjon. Her er Hauge noko vaklande i si eiga framstilling og det same er det i haugianismen etter han. At kvinnene vart løfta fram og fekk ein langt sterkare posisjon ved Hauge enn før, er udiskutabelt, men deira åndelege leiarposisjon trur eg ofte vert overvurdert og delvis mistolka i lys av vår tid.
Det som var styrande for Hans Nielsen Hauge, var gudstrua hans og forpliktinga hans på Guds ord i Bibelen. Det gjorde at det var forkynninga til omvending og tru som var utgangspunktet og det åndeleg drivhjulet, både i skrift og tale, og den kristne tenkinga og det kristne livet fylgde av det – også inn i samfunnslivet. Dette kjem ikkje alltid godt nok fram når Hauge vert omtalt, men i denne filmen synest eg ein kjem godt til rette med det, både i måte Hauge opptrer på og i kommentarar, ikkje minst ved Alf Magnus.
Dokumentarfilmen om Hans Nielsen Hauge er ein kinofilm, som går ulike stader rundt om i landet for tida, og alle som har sjansen til det, bør nytta høvet til å sjå filmen. Etter kvart vonar eg filmen også kan brukast i ulike kristne samanhengar, ikkje minst i konfirmant- og ungdomsarbeid.
Johannes Kleppa
